در فرآیند صادرات و واردات کالا، دریافت گواهی‌ها و مجوزهای مختلف الزامی است تا کیفیت و سلامت محصولات از نظر استانداردهای بهداشتی و قانونی تأیید شود.
یکی از مهم‌ترین این مدارک، گواهی بهداشت (Health Certificate) است که به‌ویژه برای اقلام غذایی، آرایشی و بهداشتی ضروری محسوب می‌شود.
از آن‌جا که این نوع محصولات به‌طور مستقیم با سلامت مصرف‌کنندگان در ارتباط‌اند، دریافت مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح بهداشتی الزامی است. در این مقاله با مفهوم گواهی بهداشت، مراحل اخذ آن و کاربردش در ترخیص کالا از گمرک آشنا می‌شویم.
گواهی بهداشت چیست؟
گواهی بهداشت سندی رسمی است که از سوی مراجع بهداشتی کشور تولیدکننده یا توسط خود تولیدکننده صادر و سپس توسط نهادهای بهداشتی معتبر تأیید می‌شود.
این گواهی نشان‌دهنده آن است که محصول موردنظر از نظر بهداشتی و استانداردهای سلامت مورد بررسی قرار گرفته و برای مصرف انسانی یا استفاده عمومی ایمن است.
همچنین، پروانه بهداشتی صادرات و واردات به مجموعه مجوزهایی گفته می‌شود که یک کالا برای ورود یا خروج از کشور باید از نهادهای رسمی دریافت کند. این مجوزها شامل موارد زیر است:
پروانه تأسیس
پروانه مسئول فنی
پروانه بهره‌برداری
پروانه ساخت
پروانه ترخیص
مجوز ورود برای کالاهای بهداشتی
برای واردات محصولات غذایی، آرایشی و دارویی، پیش از هر اقدام، باید مجوز ورود (گشایش) دریافت شود.
این مجوز در واقع موافقت اولیه با واردات محصول است و از طریق پروفورما یا پیش‌فاکتور به گمرک و سازمان‌های ذی‌ربط اعلام می‌شود.
مراحل دریافت گواهی بهداشت
فرآیند دریافت گواهی بهداشت معمولاً به شکل زیر انجام می‌شود:
1. تکمیل فرم درخواست گواهی بهداشت و ارائه درخواست کتبی رسمی
2. بررسی مدارک و پروانه‌های موجود توسط کارشناسان بهداشتی
3. نمونه‌برداری از کالا (در صورت نیاز) و ارسال نمونه به آزمایشگاه معتبر
4. بررسی نتایج آزمایشگاهی و مقایسه با حدود استاندارد
5. صدور گواهی بهداشت در صورت تأیید سلامت محصول
در درخواست کتبی باید مشخصات دقیق کالا از جمله نام محصول و برند، نوع بسته‌بندی، وزن، تاریخ تولید و انقضا، و مقصد نهایی درج شود.
انواع گواهی بهداشت مورد تأیید وزارت بهداشت
گواهی‌های بهداشت بسته به نوع کالا و هدف صادرات یا واردات، در سه دسته اصلی صادر می‌شوند:
1. گواهی بهداشت بر اساس محموله (Shipment-based)
شامل اطلاعاتی مانند شماره بچ (Batch No.)، تاریخ تولید و انقضا، شماره فاکتور، تاریخ فاکتور، شماره LC و بارنامه است.
این نوع گواهی برای هر محموله به‌صورت جداگانه صادر می‌شود.
2. گواهی بهداشت زمان‌دار (یکساله)
مخصوص تولیدکنندگانی است که محصولاتشان به‌صورت مداوم صادر می‌شود و پروانه ساخت معتبر دارند.
3. گواهی فروش آزاد (Free Sale Certificate)
نشان می‌دهد که محصول در کشور مبدأ، آزادانه و طبق مقررات به فروش می‌رسد و برای مصرف عمومی بی‌خطر است.
نکته: اگر درخواست گواهی از سوی شرکت بازرگانی انجام شود، ارائه معرفی‌نامه رسمی از طرف تولیدکننده (با مهر و امضای مدیرعامل روی سربرگ شرکت) الزامی است.
صدور گواهی بهداشت برای محموله‌ها
صدور گواهی بهداشت می‌تواند به دو شیوه انجام شود:
۱. برای محصولات دارای پروانه ساخت معتبر
اگر کالا دارای پروانه ساخت از مراجع رسمی باشد و شرایط بهداشتی آن تأیید شود، گواهی بهداشت با استناد به همان پروانه صادر می‌گردد. در صورت نیاز نیز ممکن است از محموله نمونه‌برداری انجام شود.
۲. برای محصولات سنتی یا بدون پروانه بهداشتی
در این حالت، ابتدا از کالا بازدید میدانی و نمونه‌برداری انجام می‌شود و در صورت تأیید نتایج آزمایشگاه، گواهی بهداشت برای آن صادر می‌گردد.
جمع‌بندی
گواهی بهداشت یکی از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز در ترخیص کالاهای غذایی، آرایشی و بهداشتی است.
داشتن این گواهی نه‌تنها باعث تسریع در روند ترخیص از گمرک می‌شود، بلکه اعتماد مشتریان و خریداران بین‌المللی را نیز افزایش می‌دهد.
بنابراین توصیه می‌شود واردکنندگان و صادرکنندگان، پیش از هر اقدام تجاری، نسبت به اخذ مجوزها و گواهی‌های بهداشتی از نهادهای مربوطه اقدام کنند.