گواهی بازرسی و استاندارد (Certificate of Inspection – COI) یکی از مدارک مهم در فرآیند واردات و صادرات کالا است. این گواهی برای اطمینان از کیفیت و مطابقت محصولات با استانداردهای بین‌المللی صادر می‌شود و نقش کلیدی در تسهیل ترخیص کالا از گمرک دارد.
فرآیند صدور COI معمولاً توسط شرکت‌های بازرسی معتبر و با همکاری شرکت واردکننده یا صادرکننده انجام می‌گیرد. در واقع، پس از بازرسی، نمونه‌برداری و آزمون کالاها، گواهی COI صادر می‌شود تا نشان دهد کالاها از نظر کیفیت و ایمنی با الزامات فنی و استانداردهای مربوطه مطابقت دارند.
دسته‌بندی کالاهای وارداتی از نظر استاندارد
کالاهایی که به ایران وارد می‌شوند، معمولاً در دو گروه اصلی قرار می‌گیرند:
1. کالاهای مشمول مقررات استاندارد اجباری
2. کالاهای غیرمشمول استاندارد اجباری
کالاهایی که در دسته‌ی نخست قرار دارند، موظف‌اند گواهی بازرسی یا COI ارائه دهند. این گواهی می‌تواند در مبدأ (کشور صادرکننده) یا در مقصد (گمرک ایران) صادر شود.
تعریف رسمی گواهی COI
بر اساس «روش اجرایی ارزیابی انطباق کالاهای وارداتی» سازمان ملی استاندارد ایران،
گواهی COI مدرکی است که نشان می‌دهد کالاهای وارداتی پس از بررسی اسناد، بازدید فیزیکی، نمونه‌برداری و آزمون‌های لازم، با استانداردها و مشخصات فنی مصوب مطابقت دارند.
به زبان ساده‌تر، این گواهی تضمین می‌کند که کالای وارداتی از نظر کیفیت و ایمنی، مطابق ضوابط قانونی است.
روش‌های اخذ گواهی استاندارد (COI)
فرآیند اخذ گواهی COI به دو شیوه انجام می‌شود:
۱. ارزیابی و انطباق کالا در مبدأ
در این روش، بازرسی و تطبیق کالا قبل از ارسال از کشور مبدأ انجام می‌شود. شرکت‌های بازرسی مورد تأیید سازمان ملی استاندارد، کالا را از نظر ویژگی‌های فنی و کیفیتی بررسی می‌کنند.
پس از تأیید، کالاها به همراه گواهی بازرسی صادرشده در مبدأ ارسال می‌شوند. در زمان ورود به کشور، در صورت عدم مغایرت، گواهی انطباق (COC) نیز برای آن‌ها صادر می‌شود.
این روش معمولاً برای کالاهای بزرگ مانند ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی که با اعتبار اسنادی بانکی (LC) خریداری می‌شوند، کاربرد دارد.
۲. ارزیابی و انطباق کالا در مقصد
در این روش، بازرسی پس از ورود کالا به کشور و پیش از ترخیص از گمرک انجام می‌شود. کالاها برای آزمایش و نمونه‌برداری به آزمایشگاه‌های همکار سازمان استاندارد (آکرودیته) ارسال می‌گردند.
در صورت انطباق نتایج با استانداردهای ملی، گواهی COI صادر و کالا از گمرک ترخیص می‌شود.
این روش بیشتر برای کالاهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن وارد خطوط تولید شوند.
چه کالاهایی مشمول استاندارد اجباری هستند؟
سازمان ملی استاندارد ایران فهرست کالاهای مشمول استاندارد اجباری را تعیین و به گمرکات کشور اعلام می‌کند.
به‌طور کلی، گروه‌های زیر بیشتر مشمول این قوانین هستند:
مواد غذایی و آشامیدنی
محصولات آرایشی و بهداشتی
قطعات و تجهیزات صنعتی
لوازم برقی و الکترونیکی
بنابراین واردکنندگان این نوع کالاها باید پیش از ثبت سفارش یا ترخیص، نسبت به اخذ گواهی بازرسی و استاندارد (COI) اقدام کنند.