در فرآیند ترخیص کالا از گمرک، انجام بازرسی یکی از مراحل مهم و ضروری به شمار می‌رود.
بازرسی کالا به دلایل مختلفی انجام می‌شود و هدف آن تعیین کمیت و کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی است تا خریداران، فروشندگان و نهادهای نظارتی از مطابقت کالا با مشخصات فنی و استانداردهای مورد انتظار اطمینان حاصل کنند.
در این مقاله، به معرفی انواع گواهی بازرسی کالا (COI)، اهمیت آن در فرآیند ترخیص و نقش شرکت‌های بازرسی در این زمینه خواهیم پرداخت.
بازرسی کالا چیست و چگونه انجام می‌شود؟
بازرسی کالا فرآیندی است که توسط شرکت‌های بازرسی معتبر و با استفاده از ابزارها و تجهیزات دقیق انجام می‌شود. در این فرآیند، شرکت بازرسی و صاحب کالا قراردادی رسمی منعقد می‌کنند تا کالا از نظر مشخصات کمی و کیفی، بسته‌بندی و انطباق با اسناد حمل بررسی شود.
بازرسی ممکن است در مراحل مختلفی از چرخه تجارت انجام گیرد، از جمله:
در زمان تولید کالا
قبل از حمل (Pre-Shipment Inspection)
یا پس از رسیدن کالا به مقصد
این بازرسی‌ها بخشی از تشریفات گمرکی و همچنین از الزامات بانک‌ها در زمان گشایش اعتبار اسنادی (LC) محسوب می‌شوند.
اصطلاح سورویلانس (Surveillance) چیست؟
اصطلاح سورویلانس (Surveillance) به فعالیت‌های نظارتی شرکت‌های بازرسی کالا اشاره دارد.
در این فرآیند، اقدامات زیر انجام می‌شود:
نمونه‌برداری از کالا
انجام آزمایش‌های فنی و کیفی
بررسی استاندارد بودن محصول
ارزیابی بسته‌بندی
تطبیق اطلاعات کالا با پیش‌فاکتور (Proforma)
صدور گواهی‌های لازم برای ترخیص
در واقع، سورویلانس تضمین می‌کند که کالای ارسال‌شده با مشخصات اعلام‌شده در قرارداد و اسناد بانکی مطابقت کامل دارد.
انواع گواهی بازرسی کالا
بازرسی‌ها با توجه به نوع کالا و هدف واردات یا صادرات، در قالب گواهی‌های مختلفی انجام می‌شوند.
مهم‌ترین انواع گواهی بازرسی کالا عبارتند از:
گواهی بازرسی کالا (COI)
گواهی بازرسی قبل از حمل (PSI)
گواهی انطباق کیفیت (VOC)
گواهی آزمایشگاهی (TR)
گواهی تعیین ارزش کالا (PVC)
گواهی بازرسی ظاهری (VIC)
گواهی بسته‌بندی (PL)
هر یک از این گواهی‌ها برای اهداف خاصی صادر می‌شوند و در روند ترخیص کالا از گمرک اهمیت دارند.
بازرسی استاندارد و گواهی COI
بر اساس قوانین سازمان ملی استاندارد ایران، کالاهای وارداتی به دو گروه مشمول استاندارد اجباری و غیرمشمول تقسیم می‌شوند.
کالاهایی که در گروه مشمول قرار دارند، باید حتماً گواهی بازرسی COI را دریافت کنند.
گواهی COI (Certificate of Inspection) سندی است که نشان می‌دهد کالا از نظر کمیت، کیفیت و بسته‌بندی با مفاد مندرج در پیش‌فاکتور و استانداردهای تعیین‌شده مطابقت دارد.
انواع گواهی‌های استاندارد نیز به چند گروه کلی تقسیم می‌شوند:
گواهی استاندارد ملی
گواهی استاندارد منطقه‌ای
گواهی استاندارد اینکوترمز
گواهی استاندارد بین‌المللی
بازرسی بین‌المللی کالا
با گسترش تجارت جهانی، بازرسی بین‌المللی به یکی از بخش‌های ضروری مبادلات تجاری تبدیل شده است.
در این روش، شرکت‌های بازرسی بین‌المللی به‌عنوان نهادهای ثالث (Third Party) میان خریدار و فروشنده عمل می‌کنند و وظیفه دارند صحت اطلاعات کالا را بررسی و تأیید کنند.
بازرسی بین‌المللی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
نمونه‌برداری از کالاهای صادراتی و وارداتی
بررسی انطباق کالا با قرارداد خرید و فروش
صدور گزارش رسمی جهت ارائه به گمرک، بانک یا مشتری
برای مثال، در صادرات کالا به کشورهای اروپایی یا ترکیه، معمولاً ارائه گواهی بازرسی الزامی است. در این موارد، اطلاعات کالا در قالب فرم GSP (Generalized System of Preferences) ثبت و بررسی می‌شود.
بازرسی قیمت و ارزش کالا
بازرسی قیمت یا گواهی تعیین ارزش (PVC) یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند بازرسی است.
این گواهی توسط شرکت‌های مورد تأیید بانک مرکزی ایران صادر می‌شود تا اطمینان حاصل گردد که قیمت کالا با ارزش واقعی آن مطابقت دارد.
اهداف اصلی این نوع بازرسی عبارتند از:
تأیید قیمت واقعی کالا
تطبیق کمیت و کیفیت با اسناد حمل و پیش‌فاکتور
جلوگیری از تخلفات ارزی و مالی
اطمینان بانک از صحت اطلاعات اعتبار اسنادی
هزینه انجام این بازرسی معمولاً بر عهده خریدار است و برای کالاهایی که از طریق سیستم بانکی تأمین ارز می‌شوند، دریافت گواهی بازرسی الزامی است.
جمع‌بندی
بازرسی کالا یکی از ارکان اصلی در فرآیند ترخیص، واردات و صادرات به شمار می‌رود.
دریافت گواهی بازرسی (COI) و سایر گواهی‌های مرتبط نه‌تنها موجب تسهیل ترخیص کالا از گمرک می‌شود، بلکه اعتبار تجاری شرکت‌ها را در سطح بین‌المللی افزایش می‌دهد.
بنابراین، توصیه می‌شود بازرگانان و شرکت‌های واردکننده، پیش از هر اقدام، از خدمات شرکت‌های بازرسی معتبر استفاده کرده و گواهی‌های لازم را برای محموله‌های خود اخذ نمایند.